Sản xuất
Nửa đầu năm 2024 đánh dấu sự phục hồi mạnh mẽ của thị trường cá tra toàn cầu, với nhu cầu thuận lợi trên các thị trường chính; tập trung chiến lược vào các sản phẩm có giá trị gia tăng; và các lợi ích từ hiệp định thương mại đã củng cố vị thế của Việt Nam là nhà cung cấp cá tra hàng đầu. Các tính toán gần đây của các nhà phân tích ngành đã ước tính sản lượng cá tra toàn cầu sẽ đạt hai triệu tấn vào năm 2025.
Tại Việt Nam, người nông dân tiếp tục phải đối mặt với những thách thức về chi phí lao động, xăng dầu và dịch vụ hậu cần tăng, cùng với điều kiện thời tiết bất lợi. Do đó, các nhà sản xuất đang thực hiện một cách tiếp cận thận trọng hơn để đảm bảo tình hình cung cầu cân bằng trong dịp Tết Nguyên đán ở châu Á.
Thương mại - Thị trường
Trong nửa đầu năm 2024, tổng lượng nhập khẩu cá tra đông lạnh đã tăng lên 305.270 tấn, cao hơn 8,3% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù vẫn thấp hơn mức đỉnh điểm ghi nhận vào năm 2022 nhưng sự phục hồi này trên thị trường toàn cầu cho thấy nhu cầu đã ổn định trở lại sau sự sụt giảm của năm trước. Phi lê đông lạnh chiếm phần lớn (83%) trong tổng lượng nhập khẩu cá tra đông lạnh của toàn thế giới trong khi cá tra đông lạnh nguyên con chiếm 17%. Đặc biệt, tăng trưởng nhập khẩu rõ rệt hơn đối với cá tra đông lạnh nguyên con với mức tăng 27% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu là do lượng nhập khẩu vào Trung Quốc, Colombia và Uzbekistan tăng.
Theo ghi nhận của FAO thì Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) báo cáo mức tăng trưởng mạnh mẽ trong xuất khẩu cá tra, với doanh thu đạt gần 918 triệu đô la từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2024, tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Phi lê cá tra đông lạnh tiếp tục thống trị là sản phẩm xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, đạt giá trị xuất khẩu 39 triệu đô la vào cuối tháng 6. Con số này đánh dấu mức tăng 3% so với cùng kỳ năm trước, với phi lê đông lạnh chiếm tới 80% tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra. Ngoài ra, xuất khẩu các biến thể đông lạnh khác, cũng như cá tra khô, đạt 162 triệu đô la trong nửa đầu năm, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước và chiếm 18% tổng kim ngạch xuất khẩu.
VASEP cũng báo cáo rằng các sản phẩm cá tra có giá trị gia tăng, bao gồm cả bong bóng cá khô và đồ ăn nhẹ từ da cá, ngày càng được ưa chuộng tại các thị trường xuất khẩu. Tổng giá trị bong bóng cá tra khô được xuất khẩu trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2024 là 58 triệu đô la, với Trung Quốc là thị trường chính. Khoảng 45% cá tra đông lạnh của thế giới được nhập khẩu vào Châu Á, khiến đây trở thành khối thị trường lớn nhất. Tuy nhiên, trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2024, lượng nhập khẩu là 140.185 tấn, giảm gần 5% so với cùng kỳ năm trước. Một yếu tố góp phần vào sự giảm sút đó là: Trong khi nhập khẩu vào hầu hết các thị trường châu Á khác tăng, thì nhập khẩu vào Trung Quốc, thị trường đơn lẻ lớn nhất của cá tra, đặc biệt là đối với các loại cá có kích thước lớn hơn, lại giảm đáng kể.
Theo VASEP, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 258 triệu USD trong nửa đầu năm 2024, giảm 8% so với cùng kỳ năm trước. Hoa Kỳ vẫn giữ vị trí là thị trường lớn thứ hai đối với cá tra với Việt Nam là nguồn cung cấp chính. Tổng lượng cá tra đông lạnh nhập khẩu vào Hoa Kỳ trong nửa đầu năm 2024 cao hơn 39% so với năm trước ở mức 55.180 tấn (98% bao gồm phi lê đông lạnh, tương đương với 54.320 tấn), giá trị 160 triệu USD, tăng 14% so với năm trước.
Kể từ tháng 1 năm nay, lượng cá tra nhập khẩu vào thị trường Hoa Kỳ liên tục tăng vì loài này được coi là lựa chọn ưa thích về protein có giá cả phải chăng; vì thế trong tháng 6, khối lượng nhập khẩu đã tăng 49% so với tháng 1 năm 2024. Sự gia tăng nhập khẩu được thúc đẩy bởi lượng hàng tồn kho giảm khi các nhà bán lẻ nhắm mục tiêu bổ sung nguồn cung cá tra để chuẩn bị cho các sự kiện lễ hội cuối năm.
Cùng với đó, sau đợt rà soát mới nhất của Bộ Thương mại Hoa Kỳ, tám doanh nghiệp xuất khẩu cá tra của Việt Nam đã được miễn thuế chống bán phá giá. Đây được coi là động lực để Việt Nam xuất khẩu khối lượng lớn hơn vào thị trường Hoa Kỳ. Mặt khác, thị trường Liên minh châu Âu đã suy thoái trong kỳ rà soát này, với mức giảm 5,3% về khối lượng nhập khẩu, đạt 34.118 tấn. Tất cả các nước nhập khẩu chính của EU (Vương quốc Hà Lan, Đức, Tây Ban Nha, Bỉ và Ý) đều ghi nhận mức giảm.
Ở những nơi khác tại châu Âu, Vương quốc Anh và Bắc Ireland là nước nhập khẩu lớn thứ hai thế giới (sau Thái Lan) các sản phẩm cá tra giá trị gia tăng của Việt Nam. Trong nửa đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu này sang thị trường Anh đạt hơn 2 triệu đô la, giảm 4% so với cùng kỳ năm trước. Phi lê cá tra tẩm bột đông lạnh chiếm khoảng 50% thị phần. Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) tiếp tục hỗ trợ hoạt động nhập khẩu cá tra giữa các thị trường thành viên. Mexico dẫn đầu với thị phần lớn nhất (31%), tương đương với 16.166 tấn trong nửa đầu năm 2024, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm trước. Năm quốc gia đứng đầu trong khối CPTPP gồm có Mexico, Singapore, Malaysia, Nhật Bản và Canada - chứng kiến lượng nhập khẩu cá tra cao hơn (chủ yếu có nguồn gốc từ Việt Nam). VASEP dự báo xuất khẩu cá tra sang các thị trường CPTPP sẽ tiếp tục tăng, giá cả và nhu cầu dần ổn định.
Dự báo
Xuất khẩu cá tra của Việt Nam sẽ đạt được sức hút hơn nữa khi các thị trường chuẩn bị cho các kỳ nghỉ và lễ hội cuối năm, vốn thường thúc đẩy tiêu thụ hải sản trên toàn thế giới. Theo VASEP, giá xuất khẩu cá tra dự kiến sẽ tăng khoảng 10% so với mức đạt được vào tháng 6 năm 2024. Giá nhập khẩu trung bình vào thị trường Hoa Kỳ trong tháng 6 được báo ở mức 3,14 USD/kg, cao nhất kể từ mức 2,86 USD/kg vào tháng 1 năm 2024 và phù hợp với mức tăng trưởng mạnh về nhập khẩu trong giai đoạn 6 tháng đầu năm. Mặt khác, giá nhập khẩu trung bình tại các thị trường Liên minh châu Âu khá ổn định ở mức 2,90–3,00 USD/kg.
Ngọc Thúy (theo FAO)